Terugblik van de workshop én de online sessie ‘Batterijen en Energiedelen in juridisch perspectief’
Op 23 april 2025 vond de workshop ‘Batterijen en Energiedelen in juridisch perspectief‘ plaats. Wegens groot succes is werd deze workshop 25 juni nog een keer gegeven, dit keer online.
Job Swens, juridisch expert en mede vormgever van de nieuwe Energiewet, die komend jaar van kracht wordt, gaf een interactieve workshop over energiedelen. Wat gaat dat betekenen per 1 januari 2026? Het is taaie juridische materie en nog niet alle aspecten ervan zijn in richtlijnen vastgelegd.
Het idee voor de workshop ontstond toen we bij de uitvoering van de ondersteuning aan Duurzaam Heiloo bedachten dat de juridische consequenties van thuisbatterijen ook voor andere energiecoöperaties interessant zouden kunnen zijn. Zo gezegd, zo gedaan. De workshop was snel volgeboekt, helaas moesten we ruim tien mensen teleurstellen.
Job introduceerde een aantal nieuwe begrippen die in de Nederlandse wetgeving terecht komen. We lichten er hier drie begrippen uit. (Zie pdf met presentatie voor meer informatie)
Energiegemeenschappen – Wat kunnen zij?
De voorwaarden en rechten werden geschetst. Je mag je regels strenger maken als eigen ‘energiecoöperatie/energiegemeenschap’. Hernieuwbare energiegemeenschappen (zonder winstoogmerk) kunnen bijvoorbeeld de zeggenschap leggen bij de afnemers in de directe nabijheid van het zonne- of windpark.
Actieve afnemers
Meerdere afnemers samen kunnen als één afnemer worden gezien en mogen energiedelen. Een groep gezamenlijk optredende eindafnemers kan daarmee ook de eigen zeggenschap regelen. Als winst maken maar niet hun belangrijkste doel is, kunnen zij delen, opslaan, verkopen, inkopen etc maar zijn daarvoor wel balansverantwoordelijk (of besteden dit uit aan een balansverantwoordelijke).
Dus je kunt kiezen voor je eigen vorm: een energiegemeenschap of een groep actieve afnemers. Je kunt de samenwerking zo inrichten, zoals je als groep burgers graag wilt.
Energiedelen – nu nog niet gedefinieerd. Per 17 januari 2026 moet Energiedelen opgenomen zijn in de Energiewet. Europa verplicht dat. In de EU wetgeving staat dat ‘energiedelen zelfverbruik is door actieve afnemers van stroom, opgeslagen of opgewekt in eigen installaties.
Verder werden een aantal situaties uitgelicht.
Energieproductie en balansverantwoordelijkheid – Hoe werkt dat nu?
Een energiecoöperatie of energiegemeenschap die energie deelt met haar leden is balansverantwoordelijk voor dit energiedelen (in- en verkoop van stroom moeten in balans zijn). Dat betekent dat hij de stroom die hij produceert en op het net invoedt binnen een kwartier door de leden verbruikt moet worden. Hierover maken de energiedeler en degene waarmee hij energie deelt (leden) afspraken. Als je als energiedeler je geproduceerde stroom niet kwijt kan, dan moet hij deze verkopen aan een energiebedrijf/ de markt. De energiecoöperatie of energiegemeenschap maakt dan verlies op de stroom: normaal verkoopt hij het voor € 0,12 aan lid. Maar als je als lid er geen gebruik van maakt, komt het op de markt, die geeft er de op dat moment geldende prijs voor, bijvoorbeeld € 0,06. En de energiecoöperatie of energiegemeenschap brengt dit verlies van € 0,06 bij het lid in rekening. Uiteindelijk betaalt het lid dus € 0,06 per kWh voor niet afgenomen stroom. Het is belangrijk om deze kosten (€ 0,06) in de toekomst te voorkomen.
Energieproductie en balansverantwoordelijkheid – Hoe kan dat gaan werken, per 2026?
De opgewekte stroom gaat via een vast percentage (dat vooraf verdeeld wordt over het aantal leden) naar de leden. Stel je hebt tien afnemers van de lokaal opgewekte energie (100%). Dan neemt elk lid de energie bijvoorbeeld voor 10% af. Neemt dat lid de stroom (binnen 15 min) niet af, dan wordt dat nog steeds gezien als niet afgenomen stroom. Je kunt namelijk niet zeggen ik neem mijn deel later af, of de coöperatie zet het voor dat lid nog niet op het net. Om te voorkomen dat je gaat betalen voor niet afgenomen stroom kun je een thuisbatterij plaatsen (lokale opslag). Nadeel: Energiedelen voor kwetsbaren is hierbij onmogelijk (geworden), zij kunnen niet zomaar een thuisbatterij aanschaffen. Er wordt nog over nagedacht hoe dit ‘allemaal’ beter te regelen.
Energieproducenten en netcongestie – meer ideeën?
De huidige energieleverancier zal kunnen blijven. Je kunt daarentegen ook kiezen voor een nieuwe soort/vorm: een ‘energiedelen-organisator’. Deze verzorgt voor een energiecoöperatie of energiegemeenschap alle contracten en administratie rond energiedelen. Daarnaast kan hij ook als aggregator optreden, die voor en namens de leden slimme apparaten aan kan sturen, zodat de opgewekte stroom voor een zo groot mogelijk deel direct gebruikt wordt. Een aggregator kan verder ook goed helpen in het voorkómen van netcongestie. Een hele wijk, zeg 200 huishoudens, kan via de aggregator, aan een netbeheerder aanbieden tegelijkertijd alle warmtepompen aan te zetten als er bijvoorbeeld een transformator overbelast dreigt te raken door de op dat moment te veel opgewekte zonnestroom. Een aggregator maakt daarover prijsafspraken met de netbeheerder. Hier is vraag naar. Dus, door meer in te zetten op gelijktijdigheid van levering en gebruik (opslag) van stroom kun je ook de transportproblemen en netcongestie helpen wegnemen.
Dus leden van een energiegemeenschap (zon of wind), die stroom aan zichzelf leveren, zouden ook warmtepompen of een laadplein aan hun stroomnet kunnen koppelen. Dit maakt het gemakkelijker en zo kan dus binnen die gelijktijdigheid (binnen 15 min) de geproduceerde stroom worden afgenomen (bufferen, tijdelijk opslaan). Vervolgens kun je ook een batterij eraan koppelen, om de stroom er later ook weer uit te gaan halen.
Hoe zit het met de energiebelasting bij een thuis- en of buurtbatterij?
Iedereen mag een buurtbatterij exploiteren. Oftewel, een energiegemeenschap/ energiecoöperatie mag een energieopslagexploitant zijn. Alleen waar je wel op moet letten: wat is de meerwaarde om dat te doen? Als het een grotere batterij betreft (≥ 55 kW), betaal je sinds 1/1/2022 geen energiebelasting meer over stroom die de batterij ingaat. Maar het is nog wel zo, dat je energiebelasting betaalt over je zelfopgewekte stroom, ook als je die eerst in de buurtbatterij stopt en je die daarna weer terugneemt. Dit is ook nog een los eindje … ‘We’ willen dit proberen anders op te lossen.
* Zie schema’s in pdf van energiestromen en geldstromen bij thuisbatterij en buurtbatterij.
Waar nog verder over wordt nagedacht …
Als een buurtbatterij eigendom is van een energiecoöperatie, dan is dit een andere juridische entiteit. Bij het stroom leveren vanuit de buurtbatterij aan de bewoner is dan sprake van overdracht. Hoe zit het als je als bewoner een deel van de batterij huurt? Dan is en blijft het jouw stroom en is er geen overdracht. Dit voorstel wordt bekeken door de belastingdienst. Een ander idee is om te kijken naar ‘mandeligheid’, een oudhollandse term voor mede-eigendom, bijvoorbeeld op een grens. Zou een buurtbatterij ook mandelig kunnen worden als je hem op een gemeenschappelijke plek zet? Zou daarmee de stroom beide kanten op (in- en uitgaand) energiebelastingvrij kunnen worden?
Job legde nog een paar andere meedenk-kwesties voor aan de deelnemers. Hun creativiteit werd aangesproken en men kwam met suggesties voor oplossingen, die Job weer meeneemt.
We spraken af dat er een vervolg komt op deze workshopsessie.
En, hoe gaat het eruit zien voor mensen met zonnepanelen na 1/1/2027?
Als het salderen wegvalt, krijg je alleen nog geld (lage energiebedrag (tarief) uit) voor stroom, die je zelf niet kan gebruiken. En je krijgt de energiebelasting niet terug. Stel: je gebruikt over het algemeen 1/3 van je eigen stroom zelf, de rest gaat het net op. Dan kan een thuisbatterij hier een goede oplossing zijn. De stroom die je daarin opslaat, gebruik je zelf en dat geeft je weer een voordeel net als met het salderen.
Presentatie en terugkijklink
Tot slot
In de praktijk wordt deze juridische materie natuurlijk ‘gemakkelijker’ als je het voor je eigen casus gaat uitvogelen: hoe wil en kun je energiedelen toepassen in jouw specifieke situatie?
Veel succes gewenst.
Wordt vervolgd.